Sakari Kauppinen

kirjoitettuja vastauksia

Esillä 15 vastausta, 1 - 15 (kaikkiaan 19)
1 2
  • vastauksia
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Esperanton rikkautta on se, että saman asian voi usein ilmaista monella eri tavalla. Kaikki kielen sananmuodostusjärjestelmän mukaan luodut ilmaisut ovat oikeita, kunhan ne täyttävät tarkoituksensa eli että kuulijan on helppo ymmärtää, mitä puhuja haluaa sanoa. Claude Piron kuvaa tätä hyvin kirjassaan La Bona Lingvo.

    Ĉeflinio täyttää varmasti tuon vaatimuksen. Trunklinio tuo kuvaan vertauksen puusta runkoineen, haaroineen ja oksineen. Se olisi mielestäni hyvä esperanton sana, vaikka sitä ei kukaan olisi vielä käyttänyt. Tekstarosta löytyvät esimerkit liittyvät maanteihin ja sähköverkkoihin.

    Toinen vertaus voisi olla verenkierto, jossa pääväyliä kutsutaan esperantoksi arterio (valtimo). Sitä käytetään myös kuvaannollisessa merkityksessä ”granda trafikvojo”.

    Mielenkiintoinen yksityiskohta on, että etymologisen sanakirjan mukaan suomen runko on germaanista alkuperää, joten trunkon ja rungon samankaltaisuus ei välttämättä ole sattumaa; eikä siihen tarvita englanninkielen trunk-sanaa, joka sekin lienee germaanisista kielistä tullut laina.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Juhan hyvä artikkeli herätti muutaman ajatuksen sananmuodostuksesta esperantossa.

    Esperantossa on taipumus välttää homonymiaa eli sitä, että sanalla olisi useita eri merkityksiä. Erityisesti kielen alkuaikoina sitä välteltiin, kunnes huomattiin, että homonymia on normaali ilmiö ja sitä ilmenee kaikissa kielissä. Siksi sen välttely on turhaa.

    Esimerkiksi sanat metro (pituuden mittayksikkö metri) ja metroo (metro, maanalainen juna).

    Samasta syystä esperantossa on taipumus muuttaa konsonantti toiseksi (esim. t d:ksi), jos alkuperäinen muoto johtaisi homonymiaan. Sukkula (siis kutomisessa käytettävä edestakaisin kulkeva puupalikka) oli aluksi naveto, mutta koska sen voi tulkita myös pieneksi (kirkon)laivaksi (navo -> nav-eto), nykyään navedo lienee yleisempi. Sukkulaliikenteestä puhuttaessa voi käyttää myös sanaa pendoli, pendolo, joka alkujaan tarkoittaa heiluria (esim. pendolhorloĝo), nykykielessä esim. pendoltrafiko työmatkaliikenne.

    Kaukojuna longdistanca trajno, lähijuna, paikallisjuna mallongdistanca trajno, ĉeurba, apudurba, antaŭurba trajno.

    Runkolinjasta voi hyvin käyttää muotoa trunklinio, samoin tärkeimpiä tieyhteyksiä voisi kutsua trunkvojo’iksi (hakusanalla trunkvojo löytyy netistä mm. ”Trunkvojo Saigoku (okcidentaj provincoj) – trunklinio de okcidenta Japanujo, daŭre de la epoko Edo ĝis hodiaŭ”.

    Skuutin osalta kielenkäyttö on horjuvaa. Jotku kutsuvat niitä sanalla skotero, toiset skutilo. Itse tekisin sellaisen eron, että istuttavat laitteet ovat skotero (esimerkiksi ns. senioriskootterit) ja laitteet, joissa ajetaan seisoen, ovat skutilo. Nykyään ne ovat useimmiten sähkökäyttöisiä, PIV:ssä muodossa motorskutilo, mutta nykyään myös elektra skutilo.

    Tällaisista kulkuneuvoista löytyy muuten artikkeli esperanta retradiossa:
    https://esperantaretradio.blogspot.com/2018/10/elektraj-skutiloj-por-la-enurba-trafiko.html 

    Muuten hauska juttu, mutta sisällöltään ehkä vähän vanhentunut, koska se on vuodelta 2018.

    Yhteiskäyttö(isyys) hakee vielä sopivaa ilmaisua. Wikipediasta löytyy mm. organizita kunveturado aŭ organizita aŭtoluado aŭ aŭtopartumado merkityksessä yhteiskäyttöauto. Hyvä sana on myös kundividi, jota ei kyllä löydy yleisistä sanakirjoista, mutta Tekstarosta löytyy satoja esimerkkejä sen käytöstä, esim. kundivida ekonomio jakamistalous.

    Kuljettajan kohdalla on pieni painovirhe: p.o. ŝoforo.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Osata, osaaminen on kätevä suomen kielen sana, joka sellaisenaan puuttuu monesta kielestä. Esperantoksi voisi sanoa scipovi, scipovo ja englanniksi know-how. Monilta suomalaisilta on kuitenkin tämä oppi unohtunut, niinpä näkee, että know-how joko jätetään kääntämättä tai käännetään tieto-taidoksi.

    Posedi merkityksessä hallita joku kieli lienee venäjän vaikutusta. Venäjässä on verbi vladet, jonka ensimmäinen merkitys on hallita, mutta toinen ison venäläisen sanakirjan mukaan taitaa, esimerkkilause vladet russkim jazykom taitaa venäjää. Mutta löytyypä tuo myös englannin sanakirjastakin: possess 2) osata, hallita (kieli).

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    R. J. Milton iam rakontis pri tiu afero. Li rakontis, ke usonaj soldatoj alvokis lin al pridemandado. Mi ne plu memoras detalojn, sed ŝajne li ie parole aŭ skribe parolis pri ĝi. La soldatoj volis scii, kiel li scias pri afero, kiun ili kredis klasifikita (anglalingva termino por dokumentoj kaj informoj, kiuj estas sekretaj kaj alireblaj nur al limigita nombro da personoj). R. J. estis mirigita kaj diris, ke li legis pri ĝi en popularscienca revuo Popular mechanics. La soldatoj tute ne sciis, ke tia artikolo estis aperinta.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Mi trovis tre trafan ekzemplon pri uzo de la vorto posedi. Tiu ĉi teksto, aperinta en Libro por BET-ano, eldonita okaze de la 59-aj Baltiaj Esperanto-Tagoj, estus nekomprenebla, se oni kredus, ke posedi signifas ”omistaa”.

    La libro rakontas:

    ”En la jaro 1992, laŭ la dekreto de tiama litova premiero G. Vagnorius, la domo en la strato L. Zamenhofo 5, kiel senpere ligita kun tutmonda kaj litova Esperanto-historio, estis transdonita por limigita posedo al Litova Esperantista Asocio (LEA).”

    ”Ve, en la jaro 2016 la Litova Posedaĵa Fonduso, la historian konstruaĵon transprenis el la flegado de Kaŭna municipo kaj perjuĝe elloĝigis la Asocion. Septembre 2022 ĝi vendis la domon aŭkcione … al iu neafiŝita privatulo”.

    Temas pri domo ĉe adreso Zamenhofa strato 5, en Kaŭnas, hejmdomo de pionira mecenato Zilbernik. Do, Litova Esperantista Asocio posedis la domon (dum kelkaj jaroj), sed ne estis ĝia proprietulo. Vi povas trovi foton pri tiu domo en la retejo de EKH. La domo estas en kaduka stato, sed almenaŭ ĝis nun la proprietulo ne komencis iujn riparlaborojn.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Useimmiten varmaan riittäisi pelkkä tranĉilo. Riippuen siitä, mitä haluaa leikata, voi tehdä yhdyssanan tapiŝtranĉilo, skatoltranĉilo, kartontranĉilo.

    Sama tilanne on suomessakin. Jollain esineellä on yksi nimi yhden rautakaupan hakemistossa, naapuriliikkeessä se tunnetaan toisella nimellä. Etsin keväällä kasvilavan päälle laitettavaa harsoa. Yksi käyttää nimeä kateharso (tai suojaharso), toinen valmistaja nimittää sitä hallaharsoksi. Esperantoksi voisi olla ŝirmgazo tai kontraŭfrosta gazo.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Klassisen esperanton käyttämä sana merkityksessä palauttaa on redoni.

    Etuliite Re- tarkoittaa venon returne al la loko aŭ al la stato, de kiu oni foriris, siis paluuta alkutilaan tai alkutilanteeseen.

    Vilkki-Favénin sanakirjaan ei ole kirjattu tätä käännöstä sanoille palauttaa tai redoni, mutta tekstarosta löytyy lukuisia esimerkkejä, alkaen Zamenhofista, kuten ”Dokumentojn por la ekspozicio mi bedaŭrinde ne povos sendi, ĉar mi preskaŭ nenion havas: poŝtajn kartojn mi ne kolektas; diversajn librojn, kiujn mi havis, oni pruntis de mi kaj ne redonis al mi.”

    Uudempi esimerkki Monatosta: Dum periodo de 30 tagoj ekde la aĉeto de la sunenergia vibranta baterio, Big Planet® repagos al la kliento la vendosumon de la produkto, kondiĉe ke ĝi estas redonita en sia originala pakaĵo.

    Ruotsiksi lämna tillbaka, Vilborgin sanakirjassa redoni.

     

    1
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Kundividi estas kurioza esprimo. Ju pli mi trovas ekzemplojn kiel ĝi estas uzata, des pli mi konvinkiĝas, ke tia vorto estas bezonata en Esperanto.

    Ĝi ne aperas en vortaroj, almenaŭ ne en tiuj vortaroj, kiujn mi povas facile konsulti ekz. PIV, Revo, Suomi-Esperanto-Suomi aŭ Ordbok Svenska-Esperanto.

    En Tekstaro (https://www.tekstaro.com/) tamen ĝi aperas centojn da fojoj, plej ofte en Le Monde Diplomatique, dekojn da fojoj ankaŭ en aliaj prestiĝaj eldonaĵoj kiel Revuo Esperanto, Kontakto, Monato.

    Laŭ Tekstaro ĝi aperis unuafoje en 1984 en verko Ombro sur interna pejzaĝo, de Spomenka Štimec. Alia aŭtoro, kiu uzis ĝin, estas Anna Löwenstein en La memoraĵoj de Julia Agripina.

    Ekzemploj el Revuo Esperanto:
    partnero de la Universitato, la financan ŝarĝon kundividas Esperanto Nederland, kiu ĝis nun
    klarigitaj en la japana, ekz. car-sharing = kundivido de aŭto, komuna aŭtoluado.
    Kun Zilah, pli ol kun aliaj aŭtoroj, li aparte kundividas la altiriĝon al orient-aziaj filozofioj
    respekton, kunlaboron en deĵorteamo kaj justan kundividon de la rimedoj (akvo, nutraĵoj, energifon

    Ĝi estas ofte uzata ankaŭ en figura senco kundividi pensojn, opiniojn, sentojn ktp.
    Ĉar verŝajne ne multaj kundividas mian opinion, mi prezentos ĝin ĉi tie.
    Ili estas forumo, kie amerikanoj povas kundividi spertojn, pritaksi sian agadon kaj
    Ĉu vi havas sperton pri amo, kiun vi ŝatus kundividi? Verku por Kontakto!

    Oni povas facile trovi ekzemplojn ankaŭ en interreto:

    La komerca modelo de Uber baziĝas sur la principoj de kundivida ekonomio. La kompanio distribuas poŝtelefonan aplikaĵon, kiu ebligas kontakton inter ŝoforoj kaj eblaj pasaĝeroj. (el https://eo.wikipedia.org/wiki/Uber)

    Povos esti necese, ke ni kundividos viajn personajn informojn kun la jenaj triaj partioj (el retejo de KAEST Konferenco pri Aplikoj de Esperanto en Scienco kaj Tekniko https://kaest.ikso.net/2024/privateco/)

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Hei,

    Pola Retradio ei ole Puolan yleisradio, vaan itsenäinen podcast. Puolan yleisradiolla oli esperantonkielisiä lähetyksiä vuodesta 1959. Lähetykset loppuivat yhtäkkiä vuonna 2011. Syynä oli ilmeisesti valtaan noussut Laki- ja oikeuspuolue. Radio sai aika paljon kuuntelijapalautetta, sillä esperantonkieliset lähetykset olivat sen ulkomaalähetyksistä kuunnelluimmat. Kuultuaan tästä silloinen johtaja ilmoitti, että lähetyksiä ei lopetettu, vaan ne korvattiin hepreankielisillä lähetyksillä.

    Radiosta irtisanotut toimittajat jatkoivat lähetyksiä itsenäisesti perustamansa Pola Retradion nimellä. Lähetysten vanhanaikaisuus johtunee siitä, että toimittajat alkavat olla jo aika ikäikkäitä.

    Mutta kun mainitaan Pola Retradio, kannattaisi mainita myös Varsovia Vento -niminen podcast. Sekin on yksi vanhimpia esperantokielisiä podcasteja. Ensimmäinen lähetys julkaistiin vuonna 2006. Lähetyksiä 1-2 kuukaudessa ja ne ovat aika paljon esperantokulttuuriin keskittyviä, erityisesti musiikkiin.

     

     

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Ekzistas alia termino por tiu fenomeno pli ĝenerale, finne jakamistalous, svede delningsekonomi, angle sharing economy. Ankaŭ por ĝi – laŭ mi scio – mankas trafa esprimo en Esperanto. Artikolo pri tio en Vikipedio havas ankaŭ esperantan paĝon, kiu uzas la esprimon ”kunlaboreca ekonomio”.

    Ŝajnas al mi, ke tiuj esprimoj tamen ne estas plene samsignifaj. En la finna (kaj kelkaj aliaj lingvoj) oni parolas pri maniero komunuzi, ekz. prunti aĵojn, dividi ilian uzadon sen posedi ilin. Estas novtipa ekonomio, sed klare funkcianta ene de merkatekonomia sistemo. La esperanta paĝo pli akcentas la ideon de alternativa ekonomio. Tie tamen troviĝas interesa esprimo kundividi, kundivida ekonomio.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Mi trovis alian interesan videon pri artefarita intelekto.

    https://www.youtube.com/watch?v=FyAKudZ0GMQ

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Parolante pri karno kaj viando leviĝis la demando, kiel traduki chili con carne. La nomo de tiu manĝaĵo estas hispanlingva. La hispana ne distingas inter karno kaj viando. Vi povas uzi la originan nomon, sed se vi volas traduki ĝin aŭ klarigi kio ĝi estas, la traduko estas viandaĵo kun kapsiketoj.

    https://eo.wikipedia.org/wiki/Kapsiketa_vianda%C4%B5o

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Pasintjare dum BET en Tartuo István Ertl parolis pri sia laboro. Li ja laboras kiel tradukisto/interpretisto por Eŭropa Unio en Luksemburgio. Li rakontis, ke lia laboro komplete ŝanĝiĝis. Draste malpliiĝis la nombro de tradukistoj, ĉar ili ne plu estas bezonataj. (Vi certe memoras, ke la ”armeoj da tradukistoj” bezonataj ĉe Eŭropa Unio estas unu el la argumentoj por enkonduki Esperanton tie). La eŭropuniaj vortoj kaj esprimoj estas unuecigitaj kaj komputiligitaj, la unua versio de la tradukaĵoj estas farata per aŭtomata tradukado. La tasko de la tradukistoj estas nur kontroli kaj korekti la produktitajn tekstojn.

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Leviĝas la demando, kio estos la rolo de Esperanto kaj lingvolernado entute en la mondo, kiam aŭtomata tradukado fariĝos banalaĵo. Jam nun komputilaj tradukiloj estas alireblaj al ni ĉiuj. La tradukoj ankoraŭ ne estas perfektaj, sed klare pli bonaj ol tekstoj kiujn verkis homo lerninta la cellingvon plurajn jarojn. Tio validas eĉ por Esperanto. Sen paroli pri tio, ke la sistemoj regas dekojn da lingvoj kaj perfektiĝas rapide. Mi iam levis tiun demandon en Itala Kongreso de Esperanto kaj lernis, ke tion oni ne faru. La reago estis frostiga.

    Jen ekzemplo el artikolo ”Trump donis novajn argumentojn por Esperanto

”. Vi povas trovi ĝin en la unua paĝo de Libera Folio. La nura malĝuste tradukita frazo estas la titolo, kiun Google-tradukilo redonis ”Trump esitti uusia argumentteja esperanton puolesta”:

    ”Kaikkialla maailmassa olemme riippuvaisia ​​Yhdysvalloista monissa kansainvälisissä asioissa, ja tämä tulee erityisen selväksi hetkinä, jolloin Yhdysvallat ei enää halua toimia poliisin roolissa, vaan maailman mafiapomon roolissa. Tämä koskee myös englannin kieltä. Ehkä näinä epävarmoina aikoina ajatus kielestä, joka voisi yhdistää ihmiskunnan jakamisen sijaan, ei ole enää niin absurdi, kirjoittaa Marc van Oostendorp.

    Yhdysvaltain presidentti Donald Trump ja varapresidentti JD Vance käyttivät taitavasti ”kieleksi” kutsuttua vallan työkalua tapaaessaan Ukrainan presidentin Volodymyr Zelenskin viime perjantaina. Heidän tavoitteenaan oli pelotella ja huijata keskustelukumppaniaan, ja se, että keskustelu käytiin englanniksi, antoi heille selkeän edun.”

    Jen inverse traduko el Iltalehti de la artikolo ”Olkiluoto 3:ssa radioaktiivinen vuoto perjantaina”. Notu kiel la tradukilo redonis malfacilajn esprimojn kiel primäärijäähdyte, suojarakennus aŭ lattiaviemärijärjestelmä.

    Radioaktiva liko en Olkiluoto 3 vendrede

    Nuklea energio | Fridigaĵo likis en la ejon de la retenkonstruaĵo, fermita de la medio.

    Lige kun la jara bontenado de Olkiluoto 3, liko de radioaktiva fridigaĵo okazis, informas Teollisuuden voima (TVO). La liko okazis vendrede, la 7-an de marto.

    Likita primara fridigaĵo estas preskaŭ akvo, en kiu aliaj substancoj ankaŭ povas esti solvita. Proksimume cent kubaj metroj da ĝi likis el la pordo de la reakcisterno.

    Fridigilo likis en la regionon de la retenkonstruaĵo, kiuj estis fermitaj de la medio, kaj en ĝian plankan drenadsistemon. La okazaĵo ne prezentis danĝeron al dungitaro, la medio aŭ nuklea sekureco.

    La liko estis kaŭzita de homa eraro, diras la komunika administranto de TVO Johanna Aho.

    Unu interesaĵon mi trovis. Reaktioallas estas tradukita reakcisterno, laŭ mia kompreno en ĝi mankas unu silabo, devus esti reakcicisterno!

    0
    0
    Sakari Kauppinen
    Osallistuja

    Viro-Suomi sanakirjasta löytyy tällainen selitys sanalle tohuvabohu

    (tohutu segadus, suur korralagedus, möll)
    seka|sorto, seka|melska, mylläkkä, kaaos, hurlumhei ark.

    ▪ mul on peas kogu aeg üks tohuvabohu minulla on päässäni koko ajan täysi kaaos

    0
    0
Esillä 15 vastausta, 1 - 15 (kaikkiaan 19)
1 2